Close

15-18 Rangatahi

Te reo Māori i te kāinga

6 8

Reo ā-Waha

  • Ako
    He akoranga reo Māori mō ngā ākonga e mātau ana ki te reo. Kei roto ko ngā kiriata, ngā pukamahi, ngā kai hinengaro me ngā pāhorangi e aronui ai ngā tamariki ki tō rātou kaha ki te reo Māori.He pukamahi, he kai hinengaro hei mahi pārekareka, mahi ā-tinana hoki mā te whānau.
  • Waka Huia
    Whakarongo ki ngā kōrero ahurei, kōrero tuku iho a ngā iwi o te motu, tūhuratia ngā kaupapa tōrangapū, pāpori, ahurea hoki o te wā mai i te tirohanga o tēnā rohe, o tēnā iwi, o tēnā kāinga huri noa i Aotearoa mā tētahi kohinga ataata.
  • Ngā Pari Kārangaranga
    He kohinga ataata nā ngā iwi, mā ngā iwi, mō ngā iwi anō hoki. Ko ngā kōrero ā-iwi, ngā pūrākau, ngā kōrero tuku iho ngā kaupapa. He huarahi e tūhura ai ngā tamariki i ō rātou ake whakapapa i ō ētahi kē hoki, hei kaupapa whakawhiti kōrero mā te whānau.
  • Tautohetohe 
    He hōtaka taukumekume a Tautohetohe, hei wero, hei kukume hoki i te hinengaro, hei whakamātau i ngā tirohanga me ngā whakaaro o ngā tamariki me te whānau.
  • Matangi Rau
    He kohinga hōtaka tēnei mō ngā kōrero a ngā kaumātua nō roto mai o Ngāti Kahungunu, i Te Wairoa ki Wairarapa. Ko ngā kōrero ā-iwi, ngā pūrākau, ngā kōrero tuku iho ngā kaupapa.
  • Whaikōrero
    Ko tā tēnei kohinga ataata he whakaatu i ngā tikanga o te tū marae me te whaikōrero e whai wāhi ai ngā whānau ki te tūhura i ngā tikanga me ngā kōrero.
Books

Reo ā-Tuhi

  • Tautohetohe (he pānga hoki ōna ki te reo ā waha) 

Whakaritea, whakatau he kaupapa tautohetohe mō te whānau. Ahakoa te taumata o tō reo me ngana ki te whakamahi i te reo Māori i te nuinga o te wā. Kia puta mai he kupu Pākehā ki te rārangi kupu hou mō te wiki. Ko te mahi ā-whānau he tautohetohe i te kaupapa i kōwhiria. Me wāwāhi e te whānau kia rua ngā rōpū, ā, me tū tētahi hei kaiwhakawā.
Ānei ētahi kaupapa hei tīmatanga:

    • He reo rangatira te reo Māori?
    • Me ū ki tō mita ahakoa te whakahua kē o ngā ingoa?
    • Ko te mita he āhua hoki o te reo ā-tuhi?
    • Me tohu ko te reo Māori te reo tuatahi ka whakaakongia ki ngā kura katoa?
    • Tukuna tō reo kia rere ahakoa e hapa ana?
    • Me whai whakapapa Māori ki a kī ai he Māori koe?
  • Kōrero (he pānga anō ōna ki te reo ā-waha)
    Kōwhirihia he kaupapa kōrero, wānangahia, rangahaua, ā, whakaritea he kōrero ā-tuhi. Āta mahia kia tangata whenua ai te tuhinga, ā kōrerohia ki te whānau. Whakaritea hoki he waiata hei tautoko i tō kōrero.

http://mwwl.org.nz/national-conference-2020/membership-competitions/

Ko “Ngā Pū Kōrero o Āpōpō”, he whakataetae whaikōrero e kawea ana Te Rōpū Wāhine Māori Toko i te Ora te aronga o tēnei hononga. Kei raro nei ngā kaupapa kōrero a Ngā Pū Kōrero o Āpōpō.

Ngā kaupapa o ngā tāina (10-15 ngā tau)

  • Tātau Tātau
  • Atawhaitia te tamaiti, ko te tipu a te tamaiti, koira anō te tipu o Aotearoa.
  • Mehemea ka moemoeā ahau, ko ahau anake. Mehemea ka moemoeā tātau, ka taea e tātau.
  • Whāia te iti kahurangi i runga i te tika, te pono me te aroha.
  • Te whakamanawa me te whakamana i ngā wāhine Māori me ō rātau whanau.
  • Te Rōpū Wāhine Māori Toko i te Ora – He aha kei tua?

http://www.debating.org.nz/wp-content/uploads/2006/08/NZ-Schools-Debating-How-to-Judge-Guide.pdf

Kei tēnei hononga ngā whakamārama mō te tautohetohe me ōna whakahaerenga, he aha hoki ngā kawenga o tēnā, o tēnā e whai wāhi ana ki tēnei mahi.

Ngā kaupapa o ngā tuākana (16+ ngā tau)

  • Ki uta ki tai, kia matatū.
  • I runga i te whakaaro Māori, pō te ao, ao te pō, kāre i tua atu.
  • He aha te mea nui o te ao? Ko te oranga pai o te tangata.
  • Mā wai Te Rōpū Wāhine Māori Toko i te Ora e kawe?
  • Ka ora te reo me ngā toi Māori mā te ako me te maimoa. Kei reira ngā tikanga Māori.
  • Me aro koe ki te hā o Hineahuone
  • Kei moumou, Māori mā!
carousel carpet 1200x600

Reo ā-Pānui

  • Te Wharekura (Ngā Pukapuka)
    Mā ngā ākonga o te wharekura tēnei huinga pānui kōrero, ā inā kē te maha o ngā kaupapa hei mea pānui.

  • Te Wharekura (Rauemi Tautoko)
    He mea hanga tēnei pae hei mea tautoko i te huinga pukapuka o Te Wharekura. Hei whakamahi ēnei rauemi mā te whānau ki te tautoko i ngā tamariki i runga i ngā mahi pānui me ētahi ngohe anō e pā ana ki ngā pukapuka.

  • Te Papatipu (also applies to reo ā waha)
    He mea hanga tēnei pae hei mea tautoko i te huinga pukapuka o Papatipu. Hei whakamahi ēnei rauemi ki te tautoko i ngā tamariki me āna mahi pānui, me ētahi ngohe anō e pā ana ki ngā pukapuka.

Wāhanga Ako

thumb TeReo 320x180

Te Reo Māori

He Whakamārama:

Ko te reo Māori te kākahu o te whakaaro, te huarahi i te ao tūroa

(nā Tā Hēmi Henare, 1984)

Ko te tūāpapa o tēnei wāhanga ako, ko te tūhononga o ngā tini āhuatanga reo ā-waha, ā-tinana, ā-tā hei whakakākahu i te whakaaro, i te wairua, i te kare ā-roto hoki kia hāngai ki ngā tikanga me ngā ture o te reo Māori.

 

Ko te ataata e whai ake nei e whakawhānui ake i te kaupapa ako Te Reo Māori.

 

Te Pātaka Paerewa

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā paerewa paetae katoa o tēnei wāhanga ako. Kimihia te nama o tāu pāerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi.  Hei tauira AS#####.

Te Pataka Paerewa

 

Te Pātaka Ngohe

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā ngohe e tautoko ana i ngā paerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi. Ko te nama o te paerewa paetae ka noho taurite ana ki te nama o te ngohe. Hei tauira AS######.
Te Pataka Ngohe

 

He Rauemi

Anei ētahi rauemi e hāngai ana ki Te Reo Māori. He paku āwhina pea kai roto, hai āwhina i a koe i roto i āu mahi. Kia kaha rā koutou ki te whātoro atu.

He aha tō Say – Ngāti Porou

He aha tō Say –  He terenga ēnei e hāngai ana ki te mita me te reo o Ngāti Porou. He kīwaha, he kīanga, he rerenga, he whakatauāki, he waiata, he pūrakau, e hāngai ana  ki te mita reo o Ngāti Porou

Ōpaki – MTS

Ko tēnei hōtaka te reo Māori, e pāpāhotia ana e Pania Papa, ka whakamahia i ngā āhuatanga reo, he kēmu, he waiata, me ētahi ngohe i te reo Māori.

Timoti's Travels

He hōtaka tēnei e aro ana ki ngā haerērē ā Tā Tīmoti Kāretu me tana tira haere o Te Panekiretanga o Te Reo Māori ki Kānata. He nui ōna hua reo Māori ki tēnei hōtaka.

Ako - Te Reo Māori

He akomanga reo Māori e aro atu ana ki ngā tāngata e kōrero ana i te reo engari kāore anō kia mārama ki ngā āhuatanga reo, me ōna tikanga. Ko Pania Papa te kaiako.

Pukehohe

He hōtaka kēmu tēnei e aro atu ana ki ngā tīma e rua e whakataetae ana ki ētahi kēmu reo Māori kia kite ai i ō rātau pukenga, kia kite anō ai he toa reo Māori.

Rere Te Whiu

He hōtaka whakakata a Rere Te Whiu, e whakatauira ana i te kīwaha ki te horopaki e tika ana.

thumb pangarau 320x180

Pāngarau

He Whakamārama:

Mai rā anō, ahakoa ko wai te iwi, he mātauranga ō rātou e mārama ai rātou ki ngā pānga maha, ki ngā pānga rau o ngā āhuatanga i roto i ō rātou ao. Ko te mātauranga pāngarau tērā. Tērā ō tātou tīpuna Māori e tino mātau ana ki ngā pānga o roto i ngā ao i nōhia ai e ngā tamariki a Rangi rāua ko Papa.

He āwhina nui tēnei mātauranga i ā rātou mahi o ia rā, pērā i te hanga whare, te whakatere waka i te au moana, me te mahi māra kai. I te taenga mai o tauiwi, ka tino uru atu ō tātou tīpuna ki ngā mahi hou, pērā i te mahi tauhokohoko. 

He mea nui anō te mātauranga pāngarau kia eke ai rātou ki ngā taumata o ēnei mahi hou. I te takanga o te wā, kua whanake haere te mātauranga pāngarau puta noa i te ao, engari he āwhina nui tonu te pāngarau i roto i ngā whakanekeneke o tō tātou ao o ngā tau rua mano me tua atu. Ahakoa huri ki hea, kitea ai te mātauranga pāngarau e whakamahia ana i roto i ngā mahi o ia rā, i roto i ngā kaupapa ako katoa o te kura, i roto hoki i ngā tūranga mahi whānui tonu.

 

Ko te ataata e whai ake nei e whakawhānui ake i te kaupapa ako Pāngarau.

 

Te Pātaka Paerewa

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā paerewa paetae katoa o tēnei wāhanga ako. Kimihia te nama o tāu pāerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi.  Hei tauira AS#####.

Te Pataka Paerewa

 

Te Pātaka Ngohe

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā ngohe e tautoko ana i ngā paerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi. Ko te nama o te paerewa paetae ka noho taurite ana ki te nama o te ngohe. Hei tauira AS######.

Te Pataka Ngohe

 

He Rauemi

Anei ētahi rauemi e hāngai ana ki Pāngarau. He paku āwhina pea kai roto, hai āwhina i a koe i roto i āu mahi. Kia kaha rā koutou ki te whātoro atu.

Pāngarau i te Kainga

He rauemi tēnei hei āwhina i ngā whānau o ngā tamariki

thumb hauora 320x180

Hauora

He Whakamārama:

E tipu ai te pakiaka tangata, me whakatō he purapura wairua.

Whakahaukūtia te whenua ki te waiora pūmau kia puta ai ko te Hauora.

Ko te oranga te tino pūmanawa i homai ki a tāua ki te tangata. Kei a tāua te tino kawenga ki te manaaki, ki te tiaki i tēnei taonga tuku iho.

Ko ā tātou tamariki ngā rangatira mō āpōpō. Mā te tiaki, mā te poipoi ka puta te oranga ki a tātou katoa.

 

Ko te ataata e whai ake nei e whakawhānui ake i te kaupapa ako, Hauora.

 

Te Pātaka Paerewa

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā paerewa paetae katoa o tēnei wāhanga ako. Kimihia te nama o tāu pāerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi.  Hei tauira AS#####.

Te Pataka Paerewa

 

Te Pātaka Ngohe

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā ngohe e tautoko ana i ngā paerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi. Ko te nama o te paerewa paetae ka noho taurite ana ki te nama o te ngohe. Hei tauira AS######.

Te Pataka Ngohe

 

He Rauemi

Anei ētahi rauemi e hāngai ana ki Hauora. He paku āwhina pea kai roto, hai āwhina i a koe i roto i āu mahi. Kia kaha rā koutou ki te whātoro atu.

He kupu Hangara

He Papakupu mō ngā kupu Māori mō te Hangara

DigitalNZ

He pae rapu, kua whakamatihikotia ngā kohinga hītori o Aotearoa ki te wāhi kotahi

 

thumb tikanga a iwi 320x180

Tikanga ā Iwi

He Whakamārama:

“Kāore i kotahi te whakahaere o ngā Tikanga ā-Iwi. He iwi anō me ōna tohunga me ōna tikanga me āna whakahaere. Hiki atu he iwi, pērā tonu. Nō reira, kia mau koe ki ōu ake .... Mā ō rātou uri e mau ō rātou nā kōrero. Engari kia mau koe ki ngā kōrero a ōu mātua, a ōu tūpuna. Ina ka tika, ka waiho mai ētahi mātauranga hei taonga mōu.”

(Te Whatahoro, 1865)

 

Ko te ataata e whai ake nei e whakawhānui ake i te kaupapa ako, Tikanga-ā-Iwi.

 

Te Pātaka Paerewa

He hongoaitua tēnei kia hari atu i a koe ki ngā paerewa paetae katoa o tēnei wāhanga ako. Kimihia te nama o tāu pāerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi.  Hei tauira AS#####.

 

Te Pātaka Ngohe

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā ngohe e tautoko ana i ngā paerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi. Ko te nama o te paerewa paetae ka noho taurite ana ki te nama o te ngohe. Hei tauira AS######.

He Rauemi
Anei ētahi rauemi e hāngai ana ki Tikanga ā Iwi. He paku āwhina pea kai roto, hai āwhina i a koe i roto i āu mahi. Kia kaha rā koutou ki te whātoro atu.

Taranaki Land Wars
He pakipūmeka, he rua hāora te roa, e aro atu ana ki ngā Riri Whenua o Taranaki, “Te Pūtake o te Riri”

Waka Huia
Waka Huia documentaries on iwi histories and stories told by our kaumātua and pakeke.

He kohinga rauemi hei whakaako i te Hītori o Aotearoa
He rauemi hei āwhina ki ngā momo kaupapa mō te wāhanga ako Hītori. He kohinga rauemi kai tēnei hongoaitua, ka whai pānga pea ki tō kaupapa.

thumb ngatoi 320x180

Ngā Toi

He Whakamārama:

Te Hanga o tēnei Wāhanga Ako

Ko ngā toi te kaikawe i ō tātou whakaaro, tirohanga, hiahia, tūmanako, kia kitea ai e te ao. Ka whakaatatia tā tātou titiro ki te ao tawhito, ki te ao hurihuri, ki te ao anamata, mā roto i ngā puoro, i ngā toi ataata me ngā mahi a te rēhia. Mā ngā toi e whakapakari te wairua, te wehi, te wana, te ihi, te mauri. Nā te hiringa o te mahara o te tohunga toi, ka whakaatu āna taonga i ngā mea ka kitea me ngā mea kāore e kitea. Hāngai pū ai a Ngā Toi ki te harakoatanga, ki te katakata, ki ngā hapa, ki ngā haututū whakamātautau, ngā hōhātanga hoki. Hāunga tērā, kia māia, kia kaha tonu ki te whai i te māramatanga – mā roto i tērā ka kitea, tērā ka rongohia, ngā toi whakaari, te kanikani rānei.

E toru ngā wāhanga ako o Ngā Toi, ara, ko Toi Ataata, ko Toi Pūoro, ko Ngā Mahi-ā-Te-Rēhia

 

Ko te ataata e whai ake nei e whakawhānui ake i te kaupapa ako, Ngā Toi

 

Te Pātaka Paerewa

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā paerewa paetae katoa o tēnei wāhanga ako. Kimihia te nama o tāu pāerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi.  Hei tauira AS#####.

Te Pataka Paerewa

 

Te Pātaka Ngohe

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā ngohe e tautoko ana i ngā paerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi. Ko te nama o te paerewa paetae ka noho taurite ana ki te nama o te ngohe. Hei tauira AS######.

Te Pataka Ngohe

 

He Rauemi

Anei ētahi rauemi e hāngai ana ki te Ngā Toi. He paku āwhina pea kai roto, hai āwhina i a koe i roto i āu mahi. Kia kaha rā koutou ki te whātoro atu.

Toi Pūoro

FreeSound - Creative Commons Sound
He kohinga oro o ngā manu Māori, ngā kararehe Māori - tohorā.

Waiata Mai - Māori Classics for Māori
He rauemi tēnei e hāngai ana ki ngā momo waiata Māori, ngā waiata tawhito.

Ngā Mahi-ā-Rēhia

Waiata Nation
He rauemi pai tēnei mō te hunga e kaingākau ana ki te tito waiata. Whai i te hunga rangatahi nei.

Haka Life
He hōtaka tēnei e whai ana i tētahi kapa haka rongonui, ko Ngā Tūmanako, e whakaheketōtā ana ki ngā mahi kapa haka, kia puta ai a ihu, hai toa. Ka ngangaro!

Undertow - Art and Theatre
Te Rākau brings an electric Theatre Marae experience. On Demand available to viewers in New Zealand

thumb putaiao 320x180

Pūtaiao

He Whakamārama:

Nā Rangi tāua, nā Tū-ā-nuku e takoto nei

Ko ahau tēnei, ko mea a mea

 

Ko te mātauranga pūtaiao i hua mai i te tangata: i ahu mai i ngā ahurea katoa, ā, nō ngā ahurea katoa hoki. Ko te pūtaiao he mātauranga e pā ana

ki te ao tūroa me te wāhanga ki te tangata i roto i taua ao tūroa. Ka whakamātau whakaaro hāngai ki ngā wheako tairongo o te ao; he mātauranga hangore, ka tūpono hē, e taea te whakahou.

Ka whai tikanga te mātauranga pūtaiao i roto i ngā tūmomo hangarau maha o te ao tangata. Mā te pūtaiao ka anga whakamua te ao Māori.

Ka whakahuihuitia ngā whakaaro o neherā, tae noa mai ki ngā whakaaro o ēnei rā, kia puta he mātauranga hou, arā, kia whānui ake te puna mātauranga.

 

Ko te ataata e whai ake nei e whakawhānui ake i te kaupapa ako, Pūtaiao.

 

Te Pātaka Paerewa

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā paerewa paetae katoa o tēnei wāhanga ako. Kimihia te nama o tāu pāerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi.  Hei tauira AS#####.

 

Te Pātaka Ngohe

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā ngohe e tautoko ana i ngā paerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi. Ko te nama o te paerewa paetae ka noho taurite ana ki te nama o te ngohe. Hei tauira AS######.

He Rauemi

Anei ētahi rauemi e hāngai ana ki te Pūtaiao. He paku āwhina pea kai roto, hai āwhina i a koe i roto i āu mahi. Kia kaha rā koutou ki te whātoro atu.

Pūtaiao at Home
I tēnei paetukutuku ka kite koe i ētahi kōrero mō ngā momo rauemi kei te paetukutuku, kei wāhi kē atu rānei hei tautoko i ngā kaiako me ngā whānau. Ka hāngai ētahi o ngā rauemi ki Te Marautanga o Aotearoa. 

Play Idea: Science and Nature Pūtaiao
He ngohe tēnei mō te katoa. Tamariki mai, whānau mai, he tohutohu hai āwhina i te katoa.

He kākano
Hē hōtaka tēnei e aro atu ana ki te whakamāmā i te hanga  i ngā māra Māori, me te whakahāngai ki ēnei rā nei, te raranga i ngā tikanga o nehe mō te whakatipu mā, kia tipu reka ai ngā hua.

thumb hangarau 320x180

Hangarau

He Whakamārama:

Ko te iho o te hangarau kei te waiata e whai ake nei. Mai i te whakaharatau hangarau a ō tātou tūpuna tae noa ki ngā tukanga hangarau o te ao hurihuri, i whakatakotohia e ō tātou tūpuna he huarahi hei whāinga mā tātou.

Tīkina atu i tuawhakarere

I te ao kōhatu

Ngā mōhiotanga o rātou mā

Hei kawe i a tātou i roto i te ao tūroa

Kua takoto kē te whāriki i rarangahia e rātou

Wānangahia, tuakina kia tau

Rangahaua kia maumahara

Manakohia kia whiwhi ai

Te mātauranga Māori motuhake

Kia tipu ake te kākano hangarau ki ā tātou ākonga, me whakawhiti kōrero, me raweke, me whakamātau kia mau tonu.

 

Ko te ataata e whai ake nei e whakawhānui ake i te kaupapa ako, Hangarau.

 

Te Pātaka Paerewa

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā paerewa paetae katoa o tēnei wāhanga ako. Kimihia te nama o tāu pāerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi.  Hei tauira AS#####.

Te Pataka Paerewa

 

Te Pātaka Ngohe

He hongoaitua tēnei ka hari atu i a koe ki ngā ngohe e tautoko ana i ngā paerewa paetae e hāngai ana ki āu mahi. Ko te nama o te paerewa paetae ka noho taurite ana ki te nama o te ngohe. Hei tauira AS######.

Te Pataka Ngohe

 

He Rauemi

Anei ētahi rauemi e hāngai ana ki te Hangarau. He paku āwhina pea kai roto, hai āwhina i a koe i roto i āu mahi. Kia kaha rā koutou ki te whātoro atu.

He kupu Hangarau

He Papakupu mō ngā kupu Māori mō te Hangarau

DigitalNZ 

He pae rapu, kua whakamatihikotia ngā kohinga hītori o Aotearoa ki te wāhi kotahi

Early Learning

He Rauemi Anō

Anei ētahi atu rauemi hai āwhina i a koe. Ko ēnei rauemi, ka taea ki ngā wāhanga ako katoa. Karawhiua!

Mauri Reo, Mauri Ora
Mauri Reo, Mauri Ora - He hōngere tēnei e aro atu ana ki ngā rangatahi o te Wharekura me ngā momo mahi ka taea e rātau te whakatutuki ki te kāenga. 

Poutawa Reo
He Paetukutuku tēnei e āwhina ana i ngā kaiako ki ngā momo taupānga hou, me te whakaatu atu i te ara māmā hai whakamahinga mā rātau ki ngā akomanga. Ka noho hoki rāua hai Mātanga Hāpai Mātauranga.

Kahoot!
He rauemi tēnei mō te katoa, ahakoa kō wai, he mahi whakaratarata tēnei mō te katoa. He āwhina nui tēnei ki te wero i a koe i roto i āu mahi, kia noho tangata whenua anō ai ngā akoranga ki roto ki a koe. Ka taea hoki e koe te hanga i āu ake.

A Māori Phrase a day - Hēmi Kelly 
He rauemi tēnei hei āwhina i a koe ki te ako i te reo Māori. Mō ngā tāngata e tauhou ana ki te ako i te reo Māori.